Onderzoek

verkenningstocht ... naar sporen van God

Onderzoeksgroep

De leden van de leefgemeenschap en de reisgenoten staan in contact met onderzoekers die de geraaktheid door God delen. Samen vormen wij een werkverband waardoor de resultaten van dit persoonlijke onderzoek bevruchtend werkt voor allen. Door deze samenwerking is het mogelijk tot een groter aanbod te komen van bloemen uit de tuin van de mystiek. Deze onderzoeksgroep is uiteraard internationaal georiënteerd.

Hein Blommestijn 

Geestelijke begeleiding

Geestelijke begeleiding is niet slechts een praktijk maar ook een onderzoeksveld, omdat de concrete bewustwordingsprocessen in begeleide personen en in gelezen teksten elkaar wederzijds verhelderen. Gods werking kent geen tijdperken of regionale beperkingen; evenmin is deze gebonden aan sociale of culturele inbedding of aan taalvaardigheid.

Toegankelijkheid van mystieke teksten

Om hun rijkdom vruchtbaar te maken voor nieuwe generaties en nieuwe lezers is het wezenlijk deze teksten toegankelijk te maken door publicatie en waar mogelijk door mystagogische commentaren. Er liggen nog vele schitterende handschriften verborgen in archieven. Jean de Saint-Samson is hier een actueel voorbeeld van.

Jos Huls

Geestelijke begeleiding

De intensieve praktijk van geestelijke begeleiding is een voortdurende aanleiding tot reflectie over het wezen van deze praktijk en over de bewustwordingsprocessen die de begeleide personen doormaken. Vooral de intensiteit van de geraaktheid door God en de ongrijpbaarheid van dit proces zijn voortdurend een onderzoeksobject.

Mystiek erfgoed

Het mystieke erfgoed van het monastieke leven, van de Karmel, maar ook van mystieke schrijvers uit Noordelijke landen zoals Dag Hammarskjöld en Søren Kierkegaard zijn afwisselend voorwerp van onderzoek. Deze afwisseling geeft inzicht in het wezen van de mystieke liefde, zoals ik in 2019 aan de hand van Beatrijs van Nazareth betoogd heb in een lezing tijdens een congres in Nijmegen.

Rebecca Braun

Franciscaanse mystiek

De context van een leven als Claris in het klooster van Megen is een vruchtbare bodem om teksten van Franciscus en Clara van Assisi naar hun diepgang en actualiteit te peilen. Het is steeds weer verrassend te zien hoe deze teksten parallel lopen met onze bewustwordingsprocessen in de eenentwintigste eeuw.

Vertalen is meedenken

Het vertalen van mystieke teksten en commentaren is een vruchtbaar proces van meedenken en zoeken naar verdieping. Artikelen en boeken van de medewerkers van Ad Montem worden veelal door Rebecca in het Engels vertaald.

Carmen Fotescu

Oosters-orthodoxe kerk

De Oosters-orthodoxe kerk heeft een hechte band met de geleefde mystieke tradities. Door haar specialisatie in het Syrisch monnikendom van de 12e eeuw heeft zij een eigen mogelijkheid om bij te dragen aan het onderzoeksveld en aan de gezamenlijke reflectie op de spirituele bewustwordingsprocessen die over landelijke grenzen heengaan.

Jean de Saint-Samson

Zij werkt mee aan het uitgave project Jean de Saint-Samson. In eerste instantie bestudeert zij de vier delen die reeds zijn uitgegeven en het proefschrift van Hein Blommestijn. Vervolgens begint zij aan de kritische editie van deel 6 dat de karmelitaanse teksten bevat zoals het commentaar op de Karmelregel.

Onderzoeksprojecten

Onderzoek naar spiritualiteit en mystiek gaat naar onze visie uit van twee centrale overtuigingen. In de eerste plaats stellen wij vast dat nieuwe ervaringen en teksten altijd vertrekken vanuit de praktijk van de lectio divina ofwel het lezen van de Schrift. Doordat de Schrift in de eerste persoon gelezen wordt, blijkt dat het Woord van God onmiddellijk en persoonlijk aan de lezer gericht is. Het is een intense en ingrijpende confrontatie met de persoonlijke levensweg en het lezen daarvan. Vervolgens stellen wij vast dat mystieke teksten en belangrijke spirituele teksten altijd een weergave zijn van wat persoonlijk geleefd wordt. Zij presenteren geen abstracte theorieën of modellen die algemeen toepasbaar zijn. In de meeste gevallen wordt de context gevormd door mystagogische bewustwordingsprocessen of geestelijke begeleiding. Deze twee uitgangspunten gelden echter niet alleen voor de ervaringen en geproduceerde teksten maar ook het onderzoek daarnaar. Een onderzoeker dient naar onze visie ook persoonlijk dit bewustwordingsproces aan te gaan om deze wezenlijke laag van het onderzoeksobject aan het licht te brengen en te kunnen beschrijven.

Lectio Divina 

Een persoonlijk Woord

Wezenlijk voor de studie van spiritualiteit en mystiek is op de eerste plaats de functie bloot te leggen van de persoonlijke ontmoeting met het Woord van God. Dit geldt zowel voor het geschreven woord in de Schrift als voor het woord dat ingeschreven is in de totale werkelijkheid van de persoon, de gemeenschap, de natuur en het universum.

Zoektocht naar dit Woord

Dit onderzoek beoogt aan te tonen hoe deze ontmoeting met het Woord van God het fundamentele uitgangspunt vormt van de spirituele en mystieke bewustwordingsprocessen in verleden en heden, zoals deze in teksten zijn vastgelegd of in interviews aan het licht komen. De ontmoeting met het Woord is ook de vooronderstelling die als vertrekpunt dient in geestelijke begeleidingsgesprekken.

Beatrijs van Nazareth 

De ontmoeting met de Liefde

Beatrijs van Nazareth (1200-1268) heeft in het boekje Seven manieren van Heiliger Minne het leven van de mens geschilderd als gevarieerde beleving van de ontmoeting met de goddelijke Liefde. Zij laat met name zien hoe deze ontmoeting ingrijpende gevolgen heeft en ons steeds verder mee op reis neemt voorbij de horizon van het bekende.

De Minneweg

Het onderzoek beoogt logica van de Minneweg in alle gevarieerdheid bloot te leggen. De betekenis van deze tekst is vooral mystagogisch en heeft daarom grote waarde voor onze huidige tijd. In teksten en conferenties wordt ernaar gestreefd om de Minneweg te laten ontdekken als een persoonlijk avontuur voor de lezer of hoorder. Na twee sessies in de abdij Nazareth in Brecht, zullen deze sessies in de zomer van 2020 plaatsvinden in twee cisterciënzer abdijen in Californië.

Jean de Saint-Samson

De weg van de zuivere liefde

Jean de Saint-Samson (1571-1636) heeft ondanks zijn blindheid ongeveer 4000 bladzijden nagelaten aan mystieke teksten. Centraal in zijn denken en in de begeleiding van anderen staat hoe de ontmoeting met de goddelijke Liefde een niet-aflatend proces van zuivering teweeg brengt. Om werkelijk oog in oog met God te staan, moeten we “alles wat niet God is” loslaten op de weg die God met ons gaat. Hij kan vergeleken worden met Jan van het Kruis of Jan van Ruusbroec.

Uitgave project

Door de groeiende anti-mystieke beweging na 1650 zijn zijn mystieke teksten in die tijd in een aangepaste of “gecorrigeerde” vorm uitgegeven. Daarom is het van groot belang om een kritische editie van zijn teksten te verzorgen: Oeuvres Complètes ((1992, 1993, 2000, 2020), maar ook edities in moderne talen (Frans, Engels, Italiaans, Nederlands …). Daarnaast wordt er gewerkt aan mystagogische commentaren op deze teksten om ze meer toegankelijk te maken. Contact wordt onderhouden met enkele jonge onderzoekers die werken aan een proefschrift over Jean.

Søren Kierkegaard

Kierkegaard mysticus

Het werk van Kierkegaard is zeer veelzijdig en in verschillende opzichten was hij zijn tijd vooruit. Hij was theoloog en filosoof maar een minder opvallende en blijkbaar gemakkelijk vergeten kwaliteit van hem was dat hij een mystiek schrijver was. Bovendien vinden we bij hem bijbelse spiritualiteit avant la lettre. Vooral deze twee laatste aspecten van zijn werk staan in het centrum van ons onderzoek.

De donkere nacht

Na een aantal artikelen over teksten van hem, en het belangrijke en omvangrijke boek In God gezien zijn in het Engels en Nederlands wordt nu gewerkt aan een uitermate belangrijk thema in de geschriften van Kierkegaard namelijk de “aanvechting”. Dat heeft immers grote overeenkomst met het klassieke mystieke thema van de donkere nacht bij Jan van het Kruis. Na een groot wetenschappelijk artikel is het nu de beurt voor een boek, opnieuw in het Engels en Nederlands.

Dag Hammarskjöld

Een mystiek begaafd diplomaat

Na zijn dood in 1961 is de politicus Dag Hammarskjöld vooral bekend gebleven door zijn mystiek gedachtenboek Merkstenen. Hierin bleek niet alleen hoe vertrouwd hij was met mystieke schrijvers zoals Eckhart, Thomas van Kempen en Jan van het Kruis, maar vooral ook hoe hij zijn relatie met God beleefd had. Alleen een mystieke of mystagogische lezing van dit boek kan de rijkdom ervan blootleggen.

Mystiek commentaar

Er wordt gewerkt aan een mystiek en mystagogisch commentaar op het hele boek Merkstenen op grond van een nauwkeurige lezing van de Zweedse tekst. Omdat de tekst van Hammarskjöld een grote taalkundige rijkdom bezit, is een goed begrip van de mystieke strekking afhankelijk van inzicht in de gelaagdheid van met name sleutelwoorden.

Titus Brandsma

Filosoof en mysticus

Bij de oprichting van de Katholieke Universiteit of Radboud Universiteit van Nijmegen in 1923 werd Titus Brandsma aangesteld als hoogleraar filosofie. Naast de contacten die hij in 1925 had met de Jezuïeten bij de oprichting van het Ruusbroec Genootschap in Antwerpen en het tijdschrift Ons Geestelijk Erf kreeg hij in Nijmegen ook de verantwoordelijkheid voor het Instituut voor de Geschiedenis van Nederlandse Mystiek binnen de Faculteit Letteren, waarin hij een kleine bibliotheek opbouwde en veel onderzoek deed naar onbekende handschriften. Met name in zijn regelmatige column in het dagblad De Gelderlander bleek hij een mystagoog te zijn die in staat was een breder publiek te interesseren voor mystieke teksten.

Internationale uitstraling

Op initiatief van de Radboud Universiteit wordt gewerkt aan een uitgave project van teksten van Brandsma in het Engels. Op verzoek werken wij daaraan mee. In dit kader wordt ook gewerkt aan de voorbereiding van een internationaal congres over Brandsma bij gelegenheid van het honderdjarig bestaan van de universiteit. Daarnaast zijn wij ook enkele artikelen aan het schrijven over de mystiek van Brandsma.

Het stichtingscharisma

De liefde als midden

Na Vaticanum II zijn alle religieuzen aangespoord om zich weer te laten inspireren door hun “Founding charism”. Daarom doen wij sinds vele jaren herbronning onderzoek voor verschillende religieuze congregaties. Op dit ogenblik verschuift het accent van “identiteit” naar de zoektocht van het wezen van het religieuze leven op zich.

Voorbij de grenzen

De stichters van religieuze gemeenschappen waren veelal gegrepen door een bepaalde passage van de Heilige Schrift in hun praktijk van lectio divina. Centraal staat altijd het verlangen om het voorbeeld van Jezus Christus uiterlijk en innerlijk te volgen, mede geïnspireerd door het voorbeeld van de eerste christengemeenschap. Op grond hiervan is het nu wezenlijk om vanuit het veelkleurige spectrum van het religieuze leven en voorbij de grenzen van de sociale identiteit op zoek te gaan naar het wezen van deze beweging in de kerken.

Hedendaagse auteurs

Mystiek van vandaag

Het is opvallend hoeveel spirituele en mystieke teksten er tevoorschijn komen uit nalatenschappen. Dit leidt soms tot de vraag van nabestaanden of “deze tekst” of “dit schrift” bewaard zou moeten worden en misschien vruchtbaar gemaakt voor anderen. Niet zelden blijken dit pareltjes te zijn, geschreven door mensen van wie niemand wist tijdens hun leven. Geraaktheid door God blijkt nog steeds en onverminderd een levende realiteit te zijn ondanks de secularisatie.

Zorg voor het erfgoed

Het is een dure plicht om ons niet te beperken tot schrijvers en teksten uit het verleden die algemeen erkend en bewonderd worden. Daarom doen wij ook onderzoek naar teksten en schrijvers die niet onmiddellijk gelabeld worden als mystici of inspirerende personen omgeven door een schare volgelingen of gegarandeerde lezers. Omdat deze mensen cultureel en qua taal dichter bij ons staan, is het van belang hun teksten toegankelijk te maken. Zo kunnen we nieuwe generaties inspiratiebronnen aanreiken voor hun eigen bewustwordingsprocessen.

Vruchten

Onderzoek vertaalt zich in publicaties. Bent u geïnteresseerd in één van onze boeken en/of andere publicaties, dan kunt u terecht op onze pagina publicaties. U vindt daar onze meest recente publicaties. Op deze pagina bevindt zich tevens een lijst van al onze publicaties.

Wilt u op de hoogte blijven van onze laatste publicaties, abonneert u zich dan op onze nieuwsbrief.